Czy krwioplucie można lekceważyć? Absolutnie nie. Krwioplucie jest zawsze objawem bardzo niepokojącym.
Krwioplucie, należy obok duszności i bólu w klatce piersiowej, do tzw. objawów alarmowych, wymagających pilnego kontaktu z lekarzem. Krwioplucie to odkrztuszanie krwi lub plwociny zawierającej krew.
W odróżnieniu od krwioplucia , krwotok płucny to masywne krwawienie z dróg oddechowych, zazwyczaj powyżej 500 ml w ciągu 24 godzin lub powyżej 100 ml na godzinę, mogący prowadzić do ostrej niewydolności oddechowej. Stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Jest wiele przyczyn krwioplucia, ale do najczęstszych należą choroby płuc i oskrzeli.
Nie ma prostych zależności między objętością odkrztuszanej krwi ani częstością krwioplucia, a sytuacją kliniczną czy rozpoznaniem.
Nawet rakowi płuca może towarzyszyć śladowe i tylko sporadyczne krwioplucie.
Odkrztuszana krew może pochodzić zarówno z dolnych jak i górnych dróg oddechowych, oraz z przewodu pokarmowego. Często trudno jest ustalić źródło krwioplucia, bez wykonania specjalistycznych badań i konsultacji.
Źródłem krwawienia z górnych dróg oddechowych może być aspiracja krwi przy krwotokach z nosa, nowotwory jamy ustnej, gardła, krtani, migdałka, zapalenie zatok.
Tzw. krwioplucie rzekome może pojawić się także jako krwawienie z dziąseł przy zbyt energicznym szczotkowaniu zębów.
Na krwioplucie wskazuje obecność kaszlu i innych objawów ze strony układu oddechowego, np. ból w klatce piersiowej oraz jasnoczerwona, pienista krew w plwocinie.
Odkrztuszanie krwi pochodzącej z przewodu pokarmowego sugeruje nadużywanie alkoholu, przebyte lub aktywne choroby wątroby np. marskość wątroby/, choroby żołądka /wrzody/, przełyku /np. żylaki przełyku/, nudności i wymioty, smoliste stolce, bóle brzucha, brązowe lub czarne zabarwienie krwi w plwocinie, która może przypominać fusy kawy. Często pojawia się bez poprzedzającego kaszlu.
Czasem przyczyną krwioplucia mogą być choroby serca, takie jak: niewydolność serca lewokomorowa, obrzęk płuc, zator tętnicy płucnej, tętniak aorty krwawiący do miąższu płuc, śluzak przedsionka, stenoza mitralna, przetoki tętniczo-żylne.
Rozpoznanie kardiologicznej przyczyny krwioplucia nasuwają dane z wywiadu, informacje z badania przedmiotowego /poszerzenie żył szyjnych, duszność wysiłkowa, zmiany osłuchowe nad sercem/.
Jednak w pierwszej kolejności trzeba wykluczyć przyczyny płucne.
Rzadszymi przyczynami krwioplucia są choroby hematologiczne, takie jak skazy krwotoczne osoczowe i płytkowe, oraz stosowanie leków przeciwkrzepliwych, fibrynolitycznych, stosowanie kwasu acetylosalicylowego.
W celu precyzyjnego ustalenia przyczyny krwioplucia oprócz badania jamy ustnej, gardła, krtani, osłuchiwania klatki piersiowej i serca i wykonania klasycznego radiogramu klatki piersiowej, bardzo często trzeba wykonać TK klatki piersiowej i bronchofiberoskopię /wziernikowanie drzewa oskrzelowego/. Poza tym lekarz z pewnością zaleci wykonanie niezbędnych badań dodatkowych, takich jak morfologia krwi, układ krzepnięcia. Często także koniecznym będzie konsultacja laryngologiczna, gastrologiczna, kardiologiczna czy hematologiczna.
Najczęstszymi przyczynami krwioplucia są zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, rak płuca, gruźlica, bakteryjne zapalenie płuc.
Na nowotwór płuc wskazuje krwioplucie trwające dłużej niż tydzień, a także krwioplucie obfite powyżej 30 ml, krwioplucie u mężczyzn powyżej 40 r.ż. albo palących papierosy.
Zawodowa ekspozycja na azbest, nikiel, arsen, zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu, a więc a także krwioplucia.
Częstość przyczyn krwioplucia zależy od lokalnej sytuacji epidemiologicznej. Gruźlica jest najczęstszym powodem krwioplucia w regionach świata o bardzo dużej zapadalności na tę chorobę.
W krajach uprzemysłowionych krwioplucie pojawia się najczęściej w przebiegu ostrego zapalenia oskrzeli, POCHP /przewlekła obturacyjna choroba płuc/, rozstrzeni oskrzeli, ropnia płuca i nowotworów płuc.
U chorych na AIDS krwioplucie jest przeważnie następstwem zapalenia płuc.
Przyczynami krwioplucia może być także uraz oskrzeli w wyniku np. wypadku komunikacyjnego, upadu z wysokości, stłuczenia płuca, czy też obecności w drzewie oskrzelowym ciała obcego.
Zdarzają się także przyczyny jatrogenne – wywołane np. biopsją guza płuca lub wskutek bronchofiberoskopii.
Rzadszymi przyczynami krwioplucia są grzybniak w starej jamie gruźliczej, hemosyderoza płuca, zespół krwawienia do pęcherzyków płucnych, sekwestracja płuca, endometrioza płucna, torbiel odoskrzelowa, teleangiektazje, zapalenia naczyń czy choroby tkanki łącznej.
Przyczynę krwioplucia można podejrzewać na podstawie:
1/. cech krwioplucia i objawów towarzyszących
a/. obfite odkrztuszanie plwociny podbarwionej krwią może przemawiać za rozstrzeniami oskrzeli
b/. plwocina ropna i krwista występuje w zapaleniu oskrzeli, rozstrzeniach, gdy dodatkowo występuje gorączka – może świadczyć o zapaleniu płuc lub ropniu płuca
c/. plwocina różowa, pienista- może świadczyć o niewydolności lewokomorowej serca, zwężeniu zastawki mitralnej
d/. odkrztuszanie samej krwi – może występować w nowotworach płuc, zatorowości płucnej, malformacjach naczyniowych /to rodzaj wad wrodzonych/ tętniczo-żylnych
2/. danych z wywiadu:
a/. palenie tytoniu i nawracające krwioplucie- może wskazywać na nowotwór płuca
b/. nagły początek,wraz z silnym bólem w klatce piersiowej i dusznością występuje w zatorowości płucnej
c/. znaczna utrata masy ciała – może wskazywać na nowotwór płuca lub gruźlicę
d/. napadowa duszność nocna z krwiopluciem – może świadczyć o niewydolności lewokomorowej lub wadzie serca /zwężenie zastawki mitralnej/
Postępowanie w krwiopluciu
W przypadku krwioplucia zawsze konieczny jest kontakt z lekarzem.
Pilnie należy wezwać pogotowie ratunkowe jeśli ilość wykrztuszanej krwi jest duża lub krwiopluciu towarzyszy duszność i/lub nagły ból w klatce piersiowej.
Autorem artykułu jest lek. Janusz Wójcicki, specjalista chorób płuc, który na co dzień przyjmuje pacjentów w poradni chorób płuc / poradni pulmonologicznej w naszym centrum medycznym.
Bibliografia:
1/. Wielka Interna, wydanie II. Pulmonologia. Warszawa 2020 pod. red. prof. Adama Antczaka, część I
2/. Interna Szczeklika 2021. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021. Polski Instytut Evvidence Based Medicine, Kraków 2021, rozdział 1.3 Krwioplucie
3/. Portal mp.pl – dla pacjentów